Żart czy świadectwo niemocy komunikacyjnej? Recepcja powieści Dawida Bieńkowskiego Nic
Komunikacja masowa staje się właśnie tym naczelnym układem odniesienia. […] Sztuka wprowadzona w tę komunikację masową niesłychanie traci na znaczeniu i przestaje być słyszana jako sztuka. Słyszana jest tylko jako ponowienie tego, co już było. Powieść Bieńkowskiego wpisuje się w paradygmat masowej komunikacji […]. Jest to powieść, która mówi o tym co znane w znany sposób; nie wymaga od czytelnika właściwie żadnej aktywności.
Maria Janion analizuje powieść Dawida Bieńkowskiego Nic (2006). Omawia recepcję utworu, zawierającą sprzeczne opinie. Część krytyków traktuje Nic jako wielką powieść realistyczną, porównywaną z Lalką i Przedwiośniem. Inni, m.in. Zdzisław Pietrasik, Dariusz Nowacki i Paweł Dunin Wąsowicz, dostrzegają w niej inteligentny żart, ponieważ nie można traktować jako realistycznej powieści, która składa się z samych publicystycznych i dziennikarskich prefabrykatów, banałów i zręcznie zestawionych stereotypów.
Przy analizie języka powieści Janion uwzględnia rozważania Przemysława Czaplińskiego (Efekt bierności, 2004), który przedstawia interesującą diagnozę polskiej prozy po 1989 roku. Według niego dochodzi w niej do redukcji kapitału komunikacyjnego, który przybiera postać zbioru gotowych form porozumienia. W dużej mierze przyczyną tego jest uzależnienie społeczeństwa od środków masowego przekazu. Zdaniem Marii Janion powieść Bieńkowskiego wpisuje się w paradygmat masowej komunikacji. Uważa ją za pastisz, który jest wyznaniem niemocy komunikacyjnej. Jeśli jest żartem, to nie do końca udanym. Mówi o tym, co znane, w znany sposób.
Ponieważ referentka wprowadza Lacanowskie pojęcie Realnego do interpretacji współczesnej prozy, Janion dogłębnie analizuje tę kategorię w ujęciu Slavoja Žižka. Zadaje pytanie, czy u Bieńkowskiego można znaleźć traumę w rozumieniu Jacques’a Lacana.