Epistemologie historyczne
Fakty nie znajdują się tam, gdzie się na nie czeka. Znajdują się w zupełnie innym miejscu. Ten fakt nie ma nigdy wymiaru dokładnego [...], ten fakt Micheletowski oscyluje między ekscesem precyzji [...] i jednocześnie ekscesem zanikania [...].
Wykład dotyczy Króla Ducha Juliusza Słowackiego. Szukając nowej lektury poematu, prof. Maria Janion sięga po pisma Julesa Micheleta w interpretacji Rolanda Barthes’a, który podkreśla konieczność lektury akceptującej fragmentowanie, dystrybuowanie, pluralizowanie i dysocjowanie/dzielenie tekstu autora według prawa przyjemności. Janion widzi analogię między czytaniem Micheleta a czytaniem Króla Ducha. Według Barthes’a interesujące u Micheleta jest zakłócenie dyskursywności, dyskurs eliptyczny i styl będący strukturą wędrującą, błądzącą, ewidentnie poetycką. Dla Micheleta istotne jest dla niego nie redagowanie faktów, ale pisanie – écriture, gdyż język poprzedza fakt. Janion analizuje wskazany przez Barthes’a l’excès du signifiant u Micheleta, widoczny chociażby w zamiłowaniu do etymologii. Podobne etymologiczne wywody, dotyczące zwłaszcza kwestii słowiańskich, znajdziemy u Słowackiego.
Badaczka przywołuje także koncepcje Jana Nepomucena Kamińskiego na temat naturalnego, a nie konwencjonalnego charakteru znaku językowego, które mogły wpłynąć na Słowackiego. Kamiński uważał, że istnieje wyraźny związek między formą dźwiękową słów a rzeczami, które te wyrazy oznaczają. W opowieściach etymologicznych Słowackiego chodzi o odnalezienie słowiańskiego związku między wyrazem a rzeczą, a dzieje się to na zasadzie przeświadczenia o podobieństwie brzmieniowym między nimi. Ogromną rolę odgrywa tu odwołanie do natury, naśladowanie dźwięków natury przez człowieka. Maria Janion podkreśla, że Słowacki od wyrazów umysłowych chce wrócić do ich początków zmysłowych; chce odzyskać zmysłowość wyrazu, która jest zmysłowością natury.