Archiwum cyfrowe Marii Janion

Wykład skupia się na teorii utopii w kontekście myśli i twórczości pedagogicznej Janusza Korczaka, a zwłaszcza Szkoły życia (1907-1908). Prof. Janion nazywa go „antyutopijnym utopistą”, wykazując, że obok idealistycznych wizji znajdziemy w jego dziele ostrą krytykę rzeczywistości i dramatyczne egzystencjalne doświadczenie klęski.
Prof. Janion opisuje główne problemy refleksji nad problemem utopii, referując tezy Raymonda Ruyera z książki L'utopie et les utopies (1950) dotyczące utopii społecznej i jej głównych cech (symetria, „miejskość”, jednolitość, wiara w edukację, wrogość wobec natury, odgórne kierowania, kolektywizm, inwersyjność, autarkia, izolacja, ascetyzm, zbiorowy eudajmonizm, prozelityzm). Analizuje także artykuł Rogera Mucchielli Le mythe de la cité ideale z 1962 roku, zwłaszcza krytykę tez Levi-Straussa o micie i utopii ze Smutku tropików dokonaną przez Durkheima. W obszernej dyskusji pojawiają się pytania o patriarchalizm utopijnego myślenia.
Korczak buduje według Janion „pedagogiczną prowincję”. Atakuje przede wszystkim dotychczasowe szkolnictwo, prawa własności i instytucję małżeństwa (trzy główne cele krytyki utopistów wg Świętochowskiego).