Archiwum cyfrowe Marii Janion

Wykład poświęcony jest analizie książki Hanny Krall Zdążyć przed Panem Bogiem (1977). Maria Janion zastanawia się nad relacją między rozmówcami: Hanną Krall i Markiem Edelmanem. W książce widać wyraźny, choć ukryty pod powierzchnią konflikt. Edelman ma powody, żeby o czymś nie mówić, a Krall chce go do tego zmusić. Te miejsca oporu Edelmana są istotne. Nie chce mówić, bo nie chce uczestniczyć w dyskursie bohaterskim. Ujawnia się tu walka człowieka z mitem, w takim sensie, że mit bohaterski jest zawsze po stronie śmierci.
Przywołując Icchaka Cukiermana (Nadmiar pamięci, 2000), badaczka zastanawia się, dlaczego Edelman często zasłania się niepamięcią. Jego sposób pamiętania jest również sposobem mówienia i sposobem narracji, która jest funkcją pamięci, będącej tu również fenomenem kulturowym. Pamięć Edelmana zwraca się przeciwko dyskursowi bohaterskiemu.
Kwestia pięknej i brzydkiej śmierci pojawia się w tekście Krall kilka razy i stała się kluczem do interpretacji utworu. Pięknie umierają ludzie o jasnej skórze i jasnych włosach, natomiast Żydzi – brzydko. Marię Janion zastanawia wypowiedź Edelmana o Krystynie Krahelskiej, pokazuje elementy parodii i ironię w obrazie tej postaci. Badaczka sądzi, że jest ona nosicielką niechęci Edelmana do AK, co jest zdaniem Janion uzasadnione, ale u Krall całkowicie zakamuflowane. W swoich późniejszych wypowiedziach ujawnia on z goryczą stosunek AK do Żydów, którzy nie mogli oczekiwać pomocy, a często spotykały ich szykany lub śmierć. W podobnym tonie utrzymana jest wypowiedź Cukiermana o stosunku do Żydów po powstaniu. Te słowa odsłaniają ogrom samotności, jaki otacza Żydów.